کولیت اولسراتیو، بیماری التهابی مزمن روده است که باعث التهاب منتشر لایه مخاطی کولون می‌شود. در بیشتر موارد تازه تشخیص داده شده کولیت اولسراتیو، بیماری به بخش دیستال یا سمت چپ کولون محدود است. مطالعات نشان داده‌اند که دارودرمانی زودرس کارآمد، می‌تواند از پیشرفت بیماری و وسعت یافتن التهاب پیشگیری کند...
به دنبال تشخیص بیماری کولیت اولسراتیو، شدت و وسعت درگیری و التهاب ارزیابی می‌شود تا بتوان درمان را به درستی هدایت کرد. درمان این بیماری نیز شامل القای بهبود و سپس درمان نگه‌دارنده است. درنهایت علایم بیماری و التهاب فروکش کرده و کیفیت زندگی فرد بهبود می‌یابد.
? آمینوسالیسیلات‌ها
? آمینوسالیسیلیک اسید (?-asa) که با نام مسالامین شناخته شده، در درمان حمله حاد و نیز نگه‌دارنده کولیت اولسراتیو موثر است. سولفاسالازین، یک مولکول سولفاپیریدین متصل به ?-asa است که درمان اولیه کولیت اولسراتیو محسوب می‌شود، البته مصرف این دارو با بروز عوارض ناخواسته تهدید کننده حیات و عدم تحمل همراه است. مطالعات نشان داده‌اند که بخش فعال و موثر سولفاسالازین، ?-asa است و بسیاری از عوارض جانبی دارو به دلیل وجود بخش سولفاپیریدین بروز می‌کنند. به دنبال این یافته، تلاش‌های زیادی برای اختصاصی کردن و تکمیل فرمولاسیون‌های مختلف ?-asa صورت گرفت که به تولید داروهای جدید و کارآمد امروزی انجامید. اگر ?-asa به صورت خوراکی تجویز شود، قبل از ورود به کولون جذب می‌شود، بنابراین از آنجا که اثربخشی هر دارویی به میزان رسیدن آن به محل اثرش وابسته است، سیستم‌های انتقالی ویژه‌ای برای آزادسازی?-asa در کولون طراحی شدند و به اشکال خوراکی و رکتال به بازار آمدند.
در بیماران مبتلا به کولیت اولسراتیو دیستال، تجویز رکتال ?-asa برای درمان هر دو شکل خفیف و متوسط ارجح است. فواید این روش درمانی شامل انتقال مستقیم دارو به محل اثر، کاهش عوارض جانبی سیستمیک و بهبود اثربخشی است. شکل شیاف حجم زیادی از ?-asa را در رکتوم محبوس می‌کند، درحالی که تنقیه دارو تا خم طحالی می‌رسد. شواهدی مطرح کرده‌اند که اشکال ژل یا فوم این دارو بهتر تحمل می‌شوند. به‌نظر می‌رسد در مقایسه با تجویز ?-asa خوراکی، این روش با شروع اثر سریع‌تر روند بهبود همراه باشد.
در بیمارانی که نمی‌خواهند یا نمی‌توانند شکل رکتال ?-asa را تحمل کنند یا به شکل شدیدتر بیماری مبتلا هستند، شکل خوراکی ?-asa توصیه می‌شود. فواید این شکل دارویی شامل سهولت مصرف، پذیرش بهتر از سوی بیماران و رضایت‌مندی آنان است. چنین به نظر می‌رسد که فرمولاسیون‌های مختلف ?-asa خوراکی اخیر در اثربخشی تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند، بنابراین برای انتخاب یک فرمولاسیون خاص ?-asa خوراکی، معیارهایی نظیر وضعیت بیماری، هزینه و نوع رژیم درمانی بیمار باید مورد توجه قرار گیرد. به عنوان مثال، در بیمارانی که مصرف چند دوز دارو را در طول فراموش می‌کنند، فرمولاسیون یک‌بار در روز ارجح است.
پس از خاموش شدن بیماری کولیت اولسراتیو، درمان نگه‌دارنده در کاهش خطر عود بیماری، گسترش به نواحی ------------مال و تبدیل آن به بدخیمی ارزش زیادی دارد. محققان معتقدند که چرخش میان فرمولاسیون‌های مختلف ?-asa خوراکی ممکن است در بهبود پاسخ‌دهی بیماران نقش داشته باشد.
? کورتیکواستروییدها
از آنجا که کورتیکواستروییدها اثرات ضدالتهابی قابل‌توجهی دارند، اشکال مختلف رکتال، خوراکی و تزریقی این ترکیبات برای درمان کولیت‌اولسراتیو فعال تجویز می‌شوند. انتخاب این گروه دارویی بستگی به شدت و وسعت بیماری دارد. کورتیکواستروییدها در درمان‌های نگه‌دارنده جایگاهی ندارند، زیرا مصرف طولانی مدت آنها با عوارض جانبی زیادی همراه است. به هرحال مانند هر گروه دارویی دیگری، فواید و مضرات درمان با کورتیکواستروییدها در هر بیمار باید با یکدیگر مقایسه شوند. تجویز رکتال کورتیکواستروییدها (شیاف، فوم، تنقیه)کم‌اثرتر از ?-asa رکتال است، اما ترکیب آنها در فروکش علایم بیماری در مقایسه با مصرف هر کدام به تنهایی ارزش بیشتری دارد. بیمارانی که از کورتیکواستروییدهای رکتال به طور مزمن استفاده می‌کنند، ممکن است دچار عوارض سیستمیک شوند، بنابراین درمان طولانی مدت رکتال کورتیکواستروییدها نیز توصیه نمی‌شود.
بودزوناید، کورتیکواستروییدی است که به طور موضعی روی مخاط اثر می‌کند. وقتی که این دارو به صورت خوراکی مصرف شود، در کولون آزاد شده و فواید درمانی خود را با حداقل مسمومیت سیستمیک نشان می‌دهد. استروییدهای خوراکی نظیر پردنیزون معمولا در بیمارانی تجویز می‌شوند که به انواع فعال متوسط تا شدید کولیت‌اولسراتیو مبتلا‌هستند. این گروه، همچنین در بیمارانی که به درمان با ?-asa خوراکی و رکتال یا کورتیکواستروییدهای رکتال پاسخ کافی نداده‌اند، کاربرد دارند. در حدود یک سوم از بیماران به درمان با کورتیکواستروییدهای خوراکی در مراحلی از بیماری خود نیاز خواهند داشت. دوز معمول پردنیزون خوراکی ?? تا ?? میلی‌گرم به‌طور روزانه است و پس از رسیدن به پاسخ درمانی مطلوب (معمولا ?? تا ?? روز)، دارو باید طی هشت هفته قطع شود. کورتیکواستروییدهای وریدی در بیماران بستری مبتلا به کولیت اولسراتیو فعال شدید یا فولمینانت، همچنین آنان که به درمان با کورتیکواستروییدهای خوراکی پاسخ نداده‌اند، تجویز می‌شود.
? سایر داروها
آزاتیوپرین و ? – مرکاپتوپورین، خاصیت تعدیل‌کنندگی واکنش دستگاه ایمنی را دارند و اثر آنان حاصل مکانیسم ناشناخته‌ای از فعالیت متابولیت‌های آنان، یعنی ?- تیوگوانین نوکلیوتیدهاست. شروع اثر آنها در حدود سه ماه طول می‌کشد، بنابراین برای القای خاموشی بیماری تجویز نمی‌شوند. این داروها به عنوان درمان نگه‌دارنده در بیمارانی که با وجود دریافت دوز کافی ?-asa دچار عودهای مکرر می‌شوند یا آنان که تحمل دارویی نسبت به درمان با ?-asa را نداشته‌اند، توصیه می‌شوند. در جایگاه درمان طولانی‌مدت، یک مطالعه چند مرکزی نشان داد که درمان با آزاتیوپرین یا ? – مرکاپتوپورین شیوع شعله ور شدن بیماری و نیاز به شروع درمان با کورتیکواسترویید را در چهار سال اول درمان بیماران کاهش می‌دهد. ادامه درمان پس از چهار سال به کاهش بیشتری در نیاز به استروییدها و پیشرفت بیماری فعال انجامید.
سیکلوسپورین، یک داروی سرکوب‌کننده دستگاه ایمنی است که با مهار فعالیت لنفوسیت‌ها اثر خود را اعمال می‌کند. این دارو را می‌توان برای نجات درمان در بیمارانی به کار برد که به انواع شدید و راجعه کولیت اولسراتیو مبتلا هستند. در بیش از ?? درصد از بیماران بستری در بیمارستان که به درمان با کورتیکواستروییدها پاسخ نداده‌اند، تجویز دوز بالای سیکلوسپورین بیماری را خاموش می‌کند. سیکلوسپورین به تنهایی به عنوان درمان نگه‌دارنده موثر نیست، اما تجویز آن همراه با آزاتیوپرین یا ? – مرکاپتوپورین برای مدت چند ماه به طور قابل‌توجهی در جلوگیری از عود بیماری موثر است.
اینفلکسیماب، سال‌ها برای درمان کرون مورد استفاده قرار می‌گرفته و امروزه برای بیمارانی از گروه مبتلایان به کولیت اولسراتیو کاربرد دارد که به سایر درمان‌های معمول پاسخ نداده‌اند. مطالعات بالینی قدیمی‌تر اثربخشی اینفلکسیماب را طی یک سال درمان فراموش‌کننده بیماری و نیز درمان نگه‌دارنده در بیماران سرپایی مبتلا به انواع متوسط تا شدید بیماری نشان داده‌اند.
مترونیدازول و آنتی‌بیوتیک‌هایی نظیر مترونیدازول در درمان بیماری کرون مطرح‌اند، اما یافته‌ها برای اثبات اثربخشی آنها در درمان کولیت اولسراتیو کافی نیستند. آنتی‌بیوتیک‌ها فقط باید در مواردی تجویز شوند که وجود عفونت به اثبات رسیده یا احتمال وجود آن زیاد باشد.
داروهای ضداسهال یا داروهای ضداسپاسم نیز ممکن است در بهبود اسهال خفیف و کرامپ‌های شکمی بیماران، در صورتی که انسداد کولون مطرح نباشد به کار روند، اما از تجویز اوپیوییدهای متداول باید خودداری شود، زیرا خطر ابتلا به مگاکولون توکسیک را افزایش می‌دهند.